Σαν σήμερα ξεκίνησε ο «Πανικός του 1857» - Η κρίση που «γονάτισε» την Αμερική
Πολύ πριν από κραχ, Lehman Brothers και... μνημόνια, υπήρξαν κρίσεις που κατάφεραν να καταρρεύσουν ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα της τότε εποχής.
Σαν σήμερα, στις 24 Αυγούστου 1857, οι Ηνωμένες Πολιτείες βρέθηκαν αντιμέτωπες με μία από τις σοβαρότερες οικονομικές κρίσεις του 19ου αιώνα. Η κρίση έμεινε γνωστή ως ο «Πανικός του 1857», και θεωρείται η πρώτη χρηματοπιστωτική κατάρρευση που εξαπλώθηκε αστραπιαία σε ολόκληρη τη χώρα, χάρη στην εφεύρεση του τηλεγράφου από τον Σάμιουελ Μορς το 1844.
Η αφορμή δόθηκε από τη χρεοκοπία του υποκαταστήματος της Ohio Life Insurance and Trust Company στη Νέα Υόρκη, η οποία άφησε απλήρωτες υποχρεώσεις ύψους 5 εκατομμυρίων δολαρίων. Μέσα σε λίγες ημέρες, η είδηση διαδόθηκε σε όλη την επικράτεια και οι τράπεζες άρχισαν να καταρρέουν η μία μετά την άλλη. Η εμπιστοσύνη κλονίστηκε, οι ασφαλιστικές άρχισαν να αποσύρουν τα κεφάλαιά τους και το χρηματοπιστωτικό σύστημα βρέθηκε σε κατάσταση απόλυτου συναγερμού.
Η βύθιση του πλοίου που... ξεχείλισε το ποτήρι
Την ήδη εκρηκτική κατάσταση έκανε ακόμη χειρότερη ένα τραγικό γεγονός: η βύθιση του ατμόπλοιου SS Central America, τον Σεπτέμβριο του 1857. Το πλοίο μετέφερε περίπου 15 τόνους χρυσού από την Καλιφόρνια προς τη Νέα Υόρκη, ποσότητα ζωτικής σημασίας για την ενίσχυση των αποθεματικών των τραπεζών. Η απώλεια του χρυσού στέρησε από τις αγορές την αναγκαία ρευστότητα και μετέτρεψε την ανησυχία σε... πανικό.
Οι συνέπειες ήταν άμεσες και δραματικές: οι τιμές των μετοχών κατέρρευσαν, ο σιδηροδρομικός τομέας βυθίστηκε στην ύφεση, περισσότερες από 900 εμπορικές εταιρείες στη Νέα Υόρκη ανέστειλαν τη λειτουργία τους και περίπου 20.000 άνθρωποι έμειναν άνεργοι. Η οικονομική κρίση χτύπησε ιδιαίτερα τις βιομηχανικές πολιτείες του Βορρά, ενώ οι αγροτικές περιοχές του Νότου άντεξαν περισσότερο χάρη στα έσοδα από το βαμβάκι, το οποίο παρέμενε περιζήτητο στις διεθνείς αγορές.
Το σαθρό σύστημα που οδήγησε στον Εμφύλιο
Ο «Πανικός του 1857» αποκάλυψε τη δομική αδυναμία του αμερικανικού τραπεζικού συστήματος, το οποίο στηριζόταν σε ιδιωτικές τράπεζες χωρίς ενιαία ομοσπονδιακή εποπτεία. Πολλοί ιστορικοί θεωρούν πως η κρίση, με τις κοινωνικές εντάσεις που προκάλεσε, συνέβαλε έμμεσα στην όξυνση των διχασμών που οδήγησαν λίγα χρόνια αργότερα στον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο (1861-1865).
Η ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας ξεκίνησε δειλά το 1859, όμως τα τραύματα παρέμειναν βαθιά. Η κρίση έμεινε χαραγμένη στη μνήμη ως ένα από τα πρώτα μεγάλα παραδείγματα της παγκοσμιοποίησης των αγορών και της ευθραυστότητας ενός συστήματος που μπορούσε να «γονατίσει» μέσα σε λίγες εβδομάδες.
